Związki nuncjusza abp. Achillesa Rattiego z Włocławkiem
29 października 2019 r., ks. AN
W poniedziałek 28 października przypadała dokładnie setna rocznica święceń biskupich abp. Achillesa Rattiego, papieskiego dyplomaty, późniejszego papieża Piusa XI. Sakry biskupiej w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie udzielił ówczesny arcybiskup metropolita warszawski Aleksander Kakowski, a współkonsekratorem był ówczesny biskup kujawsko-kaliski Stanisław Zdzitowiecki z Włocławka. Na tym tle ciekawie rysują się związki nuncjusza Rattiego z Włocławkiem.
Opisał je ks. prał. Stanisław Waszczyński, emerytowany proboszcz i kustosz Bazyliki Katedralnej we Włocławku. Publikujemy poniżej tekst przygotowany w 2009 roku z okazji poświęcenia na ścianie włocławskiej katedry odnowionej płaskorzeźby papieża Piusa XI.
„Tak naprawdę ks. prał. Achilles Ratti był we Włocławku dwa razy. Pierwszy raz w dniu 29 maja 1918 r. Jechał pociągiem z Berlina do Warszawy, by objąć urząd watykańskiego dyplomaty. Powiadomiony o przejeździe Wizytatora Apostolskiego biskup kujawsko-kaliski Stanisław Zdzitowiecki na dworcu kolejowym, z udziałem duchowieństwa włocławskiego, powitał dostojnego Gościa wygłaszając mowę w języku łacińskim.
Znacznie okazalszy był pobyt Wizytatora Apostolskiego Achillesa Rattiego we Włocławku w dniach 22-24 września 1918. Najpierw odczytany był w kościołach list biskupa do diecezji zapowiadający przyjazd dostojnego Gościa, oczekiwanie i przygotowania. W niedzielę 22 września na trasie od pałacu biskupiego do katedry zgromadziły się wielkie tłumy: ziemianie, organizacje młodzieżowe, szkoły ze sztandarami, orkiestra strażacka, mieszkańcy Włocławka i okolic. Wizytator Apostolski szedł w towarzystwie Biskupa Stanisława Zdzitowieckiego i Nominata Mariana Fulmana, Biskupa Lubelskiego. Uroczystą Sumę celebrował dostojny Gość. Kazanie wygłosił Wiceregens Seminarium, ks. dr Antoni Borowski. Na koniec przemówił gospodarz. Podziękował papieżom za pomoc dla Polski w czasie zaborów, zwłaszcza Benedyktowi XV za ogłoszenie w dniu 21 listopada 1915 roku w całym świecie Dnia Polskiego. W tym dniu, we wszystkich kościołach katolickich świata modlono się i zbierano ofiary dla Polski. Zwracając się do ks. Rattiego podziękował za decyzję przyjazdu do Polski. Zostawił słoneczną Italię, umiłowane miasta Mediolan i Rzym, zostawił 90-letnią matkę i przybył do Polski. Na zakończenie liturgii Monsignore Ratti udzielił wszystkim apostolskiego błogosławieństwa. Obiad wystawił w pałacu Biskup Kujawsko-Kaliski, a wzięło w nim udział około 40 osób.
Następnego dnia wizytator apostolski ks. prał. Ratti odprawił Mszę świętą w seminaryjnym kościółku św. Witalista i spotkał się z klerykami. Po seminarium i bibliotece oprowadzał gościa Regens Biskup Nominat Władysław Krynicki. Gość z Watykanu słysząc historię seminarium, powiedział, że jego seminarium w Mediolanie jest tylko 5 lat starsze od Włocławka. Po seminarium ks. Achilles Ratti odwiedzał szkoły włocławskie, w tym szkołę ks. Jana Długosza, szkołę ogrodniczo-gospodarską założoną przez ks. Wojciecha Owczarka i zakład Braci Honoratów na Glinkach. Odwiedził także w tym dniu Stowarzyszenie Kobiet Wspólnej Pracy przy ul. Orlej. Będąc w tym domy złożył wizytę Biskupowi Nominatowi Wojciechowi Owczarkowi. Po Włocławku oprowadzał gościa ks. Mikulski, proboszcz parafii św. Jana. Była też wizyta w farze włocławskiej i w klasztorze Ojców Franciszkanów. W imieniu tercjarzy przemówienie w języku francuskim wygłosiła p. Makowska. Jej ojciec, architekt, był projektantem kościoła, dziś archikatedry Świętej Rodziny w Częstochowie.
We wtorek Wizytator Apostolski odprawił Mszę świętą w szpitalu św. Antoniego przy ul. Toruńskiej i udał się na ul. Brzeską odwiedzając drukarnię i księgarnię diecezjalną. W drodze do pałacu biskupiego zwiedził dokładnie Katedrę Włocławską zachwycony jej pięknem i zabytkami. O godz. 11 w pałacu biskupim nastąpiło pożegnanie i Dostojny Gość udał się powozem przez Kowal, Lubień, Gostynin do Płocka. Konie dawali na trasie okoliczni ziemianie, poczytując sobie to za wielki zaszczyt”.
Nie dziwi więc, że gdy 28 października 1919 r. w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie ówczesny arcybiskup metropolita warszawski Aleksander Kakowski udzielił sakry biskupiej nuncjuszowi Achillesowi Rattiemu, działo się to przy współudziale biskupa kujawsko-kaliskiego Stanisława Zdzitowieckiego.
Jak wyjaśnia dalej ks. prał. Waszczyński, w roku 1929 Papież Pius XI przeżywał złoty jubileusz kapłaństwa. Na tę okoliczność, na zewnętrznej ścianie kaplicy św. Kazimierza włocławskiej katedry umieszczono płaskorzeźbę papieża i stosowny napis nawiązujący do wizyty w roku 1918. Autorem tekstu, według ks. Kazimierza Rulki, był ks. Stanisław Gruchalski, miłośnik i dobroczyńca katedry. Pod ważącą 1,5 tony płaskorzeźbą umieszczona została tablica z napisem: „Achilles Ratti, nuncjusz apostolski w zmartwychwstającej Polsce, późniejszy papież Pius XI, nawiedził katedrę włocławską 22 września 1918, w rocznicę jego złotych godów kapłańskich. Wdzięczni włocławianie 1929 r. Płaskorzeźbę i tekst zniszczyli Niemcy we wrześniu 1939 r. Odtworzono we wrześniu 2009 r.” Portret jest rzeźbą w piaskowcu. Projekt autorstwa prof. Iwony Langowskiej wykonany został na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu przez dr. Macieja Wierzbickiego. Płaskorzeźbę i napis zniszczyli Niemcy, następnego dnia po wejściu do Włocławka, to jest 15 września 1939 r. W ramach prac związanych z konserwacją architektury zewnętrznej katedry, staraniem ks. prał. Stanisława Waszczyńskiego płaskorzeźba i tekst został przywrócony.
11 października 2009 r. odnowioną płaskorzeźbę Piusa XI poświęcił biskup włocławski Wiesław Mering. 12 października 2019 r. pod płaskorzeźbą swojego poprzednika kwiaty złożył i modlitwę odmówił abp Salvatore Pennacchio, nuncjusz apostolski w Polsce, przebywający na obchodach 450-lecia Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku.
