Archiwum Diecezjalne we Włocławku realizuje kolejny projekt konserwatorski atorski

Archiwum Diecezjalne we Włocławku zakończyło projekt pn. „Konserwacja zabytków piśmiennictwa Diecezji Włocławskiej – cysterskie źródła kultury duchowej i materialnej Włocławka”

 

Archiwum Diecezjalne we Włocławku w 2022 roku realizowało zadanie konserwatorskie dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ramach zadania zakonserwowano osiem zabytków piśmiennictwa: siedem dokumentów pergaminowych, wystawionych między 1279 a 1362 r. oraz jedną księgę rękopiśmienną spisywaną od XV do XVIII w., ale obejmująca akta i dokumenty z lat 1289-1721. To unikatowe, nie do końca zbadane, cysterskie dziedzictwo Pomorza i Kujaw. Wszystkie wytypowane zabytki piśmiennictwa wymagały pilnej konserwacji.

Od początków dziejów diecezji włocławskiej na jej terenie, obok duchowieństwa diecezjalnego (tzw. świeckiego), osadzali się zakonnicy. Najznamienitsze kościoły w dwóch najstarszych ośrodkach biskupich, w Kruszwicy i we Włocławku, obsługiwane były w średniowieczu przez benedyktynów. Naprzeciw Włocławka, na prawym brzegu Wisły (obecnie: Szpetal Dolny lub Zawiśle), znajdował się przytułek dla ubogich i kościół św. Gotarda, którym już w XI w. opiekowali się benedyktyni. Z kolei w połowie XII w. sprowadzili się do Polski, wywodzący się także z reguły św. Benedykta, cystersi, zakładając na terenie diecezji włocławskiej (znanej wówczas pod nazwą kujawsko-pomorskiej) opactwa kolejno: w Oliwie (1186 r.), Szpetalu (1230), Żarnowcu (1235, gałąź żeńska: cysterki), Byszewie – Koronowie (1254) i Pelplinie (1276). Opactwa te nie podlegały jurysdykcji hierarchów włocławskich, ale ich posiadłości graniczyły z dobrami biskupimi, co z czasem wywoływało kwestie sporne dotyczące granic lub przynależności konkretnych wiosek i dochodów z gospodarstw. Zakonserwowane w ramach zadania pergaminowe dokumenty obrazują właśnie historię tychże sporów na przełomie XIII i XIV w., wzmiankując po raz pierwszy wiele szczegółów dotyczących topografii tych miejsc. Jednocześnie pergaminy wytworzone przez zakonników (byli to najczęściej obcokrajowcy, wykształceni w najznamienitszych skryptoriach europejskich) przewyższają jakością polskie (biskupie i książęce) dokumenty z tego okresu, czym świadczą o ważnej kulturotwórczej roli zakonu cysterskiego na Kujawach i Pomorzu. Zarówno księgi, jak i dokumenty zakonne zachowane w zbiorach Archiwum Diecezjalnego charakteryzują się elegancją i doskonałymi materiałami użytymi do ich wykonania. Świadczy to o zamożności i znaczeniu tych zakonów. Znakomite pergaminy, zdobne inicjały, piękne style pisma, wielobarwne sznury jedwabne, pieczęcie woskowe o finezyjnych formach pokazują, że zakony posiadały kancelarie prowadzone na wysokim poziomie. Były ważnym czynnikiem wpływającym na działanie i rozwój naszej diecezji, mimo ich autonomii wynikającej z założeń i reguł życia zakonnego.

Po rozbiorach władze zaborcze stopniowo likwidowały poszczególne opactwa i placówki zakonne, którymi zaczęli się opiekować kapłani diecezjalni. Po zmianach granic biskupstw wskutek rozbiorów Polski, od 1818 r. do diecezji (ówczesna nazwa: kujawsko-kaliska) przyłączono m.in. Ląd wraz z dawnym cysterskim opactwem, założonym tu już w 1153 r. Dlatego też do Archiwum Diecezjalnego we Włocławku trafiły stamtąd m.in. pocysterskie księgi, wzmiankujące historię lądzkiego opactwa od r. 1289 aż po wiek XIX. Cały ten zbiór najstarszych, pocysterskich zabytków piśmiennictwa: siedem dokumentów pergaminowych i jedna księga rękopiśmienna, źródła kultury duchowej i materialnej Pomorza i Kujaw, został zakonserwowany w ramach zadania dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zadanie „Konserwacja zabytków piśmiennictwa Diecezji Włocławskiej – cysterskie źródła kultury duchowej i materialnej Włocławka” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zadanie „Konserwacja zabytków piśmiennictwa Diecezji Włocławskiej – cysterskie źródła kultury duchowej i materialnej Włocławka” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Całkowita wartość zadania: 45 000,- zł, w tym dofinansowanie: 35 000,- zł